End Polio

ÇOCUK FELCİNİN (POLİOMİYELİTİS, POLİO) KISA TARİHİ

Çocuk felci virüsün sinir sistemini etkileyerek özellikle bacaklarda, ama bununla sınırlı kalmamak üzere tüm vücutta felç meydana getirmesidir.  Hastalığının eski kuşaklardaki imgesi “çelik ciğer” dehşetidir. Kişi çelik ciğerden (halk arasında “çelik tabut”)sağ olarak çıkabilse bile koltuk değneklerine muhtaç olarak yaşar. Genel kanının aksine çocuk felci sadece çocukları değil, erişkinleri de etkiler, fakat nüfusun büyük çoğunluğu hastalık etkeni olan virüs ile küçük yaşta tanışmış olduğundan erişkinlerde hastalığın görülme olasılığı çok azdır. Eskimolar gibi hastalıkla ilk defa karşılaşan toplumlarda ise hastalığın erişkin ve çocuklarda aynı sıklıkla görülmesi bu durumu desteklemektedir.

Hastalık ile ilgili ilk kayıtlara milattan önce 1580 yılından itibaren mısır yazıtlarında rastlanmakla birlikte 18 yüzyıl sonlarına kadar klinik tarifi yapılamamıştır.  Daha önce seyrek olarak görülen vakaların ilk defa yaygın bir salgın olarak betimlenmesi ise 1894 yılında olmuştur.  Bu tarih ile 1955 yılı arasında hastalığın tedavisi konusunda önemli bir gelişme kaydedilememiştir. (Ancak günümüzde bile yakalandıktan sonra hastalığın bir tedavisi yoktur.)   1955 yılında Salk aşısının keşfi ve hemen yaygın kullanılmaya başlanması ve 1962 yılında daha etkin olan Sabin aşısının dolaşıma sokulması hastalığın görülme sıklığını büyük oranda azaltmış, hastalık özellikle gelişmiş ülkelerde yılda sadece bir kaç vakaya kadar düşmüştür. 

Çocuk felcinin tüm dünyada ortadan kalkmasına en çok yaklaşılan yıl 2001 olmuştur. Tüm dünyada 500 den daha az vaka rapor edilmiştir.  Sadece altı ülkede ( Afganistan, Pakistan, Hindistan, Nijerya, Nijer ve Mısır) salgına neden olabilecek çocuk felci virüsünün bulunduğu bildirilmiştir.   Ne yazık ki takip eden yıllarda bu altı ülke (özellikle Nijerya)  21 ülkeye virüs ihraç etmiştir.  2005 yılında vaka sayısı 1983 adede çıkmıştır. İnsanların seyahat imkanlarının artmış olması virüsü gelişmiş ülkelere dahi yaymaktadır. Bunun en çarpıcı örneği Hollanda’da artan çocuk felci vakalarıdır. Ülkemizde en son vaka 1998 yılında rapor edilmiştir.  Bu durum göstermektedir ki sadece kendi ülkemizde aşılamayı etkin bir şekilde yapsak bile hastalık yeryüzünden silinmediği sürece ne çocuklarımız ne de kendimiz güvenlikte değiliz. 

Çocuk felcinin tüm dünyadan silinmesi (eradikasyonu)  için 1980 lerin başından beri WHO (Dünya Sağlık Örgütü), UNICEF, Rotary International ve Unıted States Centers for Disease Control and Prevention örgütleri ortaklaşa dünya çapında bir aşılama programı başlatmışlardır.  Bu program büyük başarı kazanmıştır.  1990 larda yüzbinli sayılarla ifade edilen vakalar bugün binli sayılara düşmüş ve 2006 yılı itibari ile salgın yaymaya elverişli virüsün bulunduğu ülke sayısı sadece dörde (Afganistan, Pakistan, Hindistan, Nijerya) inmiştir.  Virüsün yeryüzünden tamamen silindiğini söyleyebilmek için arka arkaya üç yıl dünyadaki hiç bir ülkeden çocuk felci vakasının rapor edilmemesi gerekmektedir. Eradikasyon çok yakın gelecekte mümkün görülmemekle birlikte uluslararası kurumların işbirliği sayesinde daha önce çiçek hastalığının yok edilmesinde sağlanan başarının çocuk felci hastalığı için de kısa bir zaman diliminde sağlanacağı ümit edilmektedir.

ROTARY’NİN DÜNYA’YA ANLAMLI KATKISI
PolioPlus
ÇOCUK FELCİNİN OLMADIĞI BİR YERYÜZÜ

Rotary’nin, yeryüzünden çocuk felci hastalığının silinmesi programına katılması 1979 yılında Filipinler’deki altı milyon çocuğa polio aşısının temin edilmesi ve ulaştırılması görevini üstlenmesi ile gerçekleşti.   Bu Sağlık, Açlık, İnsanlık programının (3-H) ilk adımı olarak düşünülmüştü.  Takip eden dört yılda aynı uygulama Haiti, Bolivya, Fas, Sierra Leone ve Kamboçya için de gerçekleştirildi.

1980’lerin başında Rotary, tarihindeki en iddialı programı hayata geçirmek için planlamalara başladı.  Tüm dünya çocuklarını polio aşısı ile tanıştırmak görkemli bir çaba olarak düşünüldü.  PolioPlus programı, etkili polio aşısının mucidi Dr. Albert Sabin‘in de destek ve tavsiyeleri alınarak, ulusal ve uluslararası sağlık örgütleri ile işbirliği içinde, 1985 yılında kurumsallaştırıldı.

1985 yılının Ekim ayında Birleşmiş Milletlerin 40. Kuruluş yıldönümünde Rotary PolioPlus programı için 120 milyon dolarlık fon ayırdığını ilan etti.  Bu başlangıç tüm dünyada halk sağlığı ile ilgilenen kuruluşları harekete geçirdi. Üç yıl içinde Rotaryenler bu fonu 247 milyon dolara çıkardılar.  2005 yılı itibari ile Rotary’in programa katkısı altıyüz milyon dolara ulaştı.  Bu sayı İngiltere, Japonya gibi ülkelerden ve Birleşmiş Milletler fonlarından yapılan yardımlardan daha fazladır.

Rotary’nin yeryüzünden çocuk felcini silme çabalarındaki rolü gelişerek artmaktadır. Öncelikle hızlandırıcı etkisiyle  aşı için mali kaynakların temin edilmesi ve dağıtımda karşılaşılan sorunların gönüllüler yoluyla çarçabuk çözülmesini sağlanmıştır.  Rotary bünyesinde kurulan bu fon Dünya Sağlık Örgütünün çocuk felci uzmanlarını finanse etmekte ve programa rehberlik etmelerini sağlamaktadır.

Rotary, hükümetleri harekete geçirerek, kamu fonlarından programa 1,5 milyar dolarlık katkı vermelerini sağlamıştır.  2000 yılında ise Birleşmiş Milletler ile ortaklaşa bir çalışma başlatarak özel sektör ve kişilerin bağışları ile toplanan yüz milyon doların programa aktarılmasına önayak olmuştur.

Global Polio Eradikasyon İnsiyatifi insani yardım konusunda tüm dünyaya model oluşturmuştur.  Dünya Sağlık Örgütü yöneticisi Gro Harlem Brundtland Rotary’nin “çocuk felci olmayan bir dünya” vizyonuna sahip ilk topluluk olduğunu ve bu hayalin gerçekleştiğini göreceklerini ilan etmiştir.